Плач Вейнерского сада
У подножия горы Анжи
Вейнерский взывает сад, моля,
«Смерть над нами близкая кружит, –
плачут вековые тополя. –
На болотах сад в урочный час
заложил купец, в удачный год,
нас взрастил, берёг, лелеял нас
Семендера древнего народ.
Простояли здесь мы целый век,
но поганые настали дни.
Срубит на корню нас человек,
и ничто уже не сохранит…
Боль утраты вовсе не нова –
не один мы вынесли удар.
Прополов, переименовав
много раз наш ослабляли парк.
Наши пни всё вынесли, весь смрад.
Цвёл на радость в городской тиши
и, забыв о прошлом, выжил сад,
и побеги новые взошли.
Вечно землю отдавали мы.
Развлекали, праздник был и спорт.
Для людей в дни лета и зимы
свежий воздух, отдых и комфорт.
Но настали роковые дни…
Добрым мыслям нашим — злая месть?
Нет, из нас не думал ни один,
что такая подлость в людях есть!
Повод нас убить нашли – Музей,
будет комплекс у подножья гор.
И для этого спешат скорей
занести над Памятью топор.
Парка здесь уже не будет впредь:
у руля пустых и алчных рать.
Приходите, люди, посмотреть,
как деревья будут умирать».
ВЕЙНЕРИЛ АХИЛ ГIОДИ
(на аварском яз.)
Анжи-аркаялъул ахалъиялда
Вейнерил ахица ахIулеб буго!
ХьуцIилъ кьалбал гъурал бигьаро-гъутIби
ГъуризегIан цере гIодулел руго:
– Ниж, Семендералъул ракьалда гIурал
ГIурччинал ахазул наслаби руго.
Насибаб соналда купецас чIараб,
ЧIагояб паркалъул хутIелал руго.
ТIолабго гIасруялъ эхетарал ниж,
Нажасаб къо бачIун, къуркьулел руго;
КъабихIаб ахIвал-хIал гIемер рихьарал,
Рихьдае гъвел гьабун, къотIулел руго.
Ниж ругеб паркалъул чанцIул цIар хисун,
ХатIа-балагьиялъ чучлъизарулал;
РагIалаби рахъун, гьоркьосан чIаран,
ЧIалгIаде чIунтана нижер даража.
Кинабго хIехьана, кинабго тана
Таваккал дагьлъарал нижер хIухьдуца;
ХIалихьатаб заман нахъа хутIанин,
Хасаб сас тIатана тохал чIораца.
Спорталъул залазе забор къачIого,
Къабуллъана нижей гIолилазул чIей.
Хабалазе бакI кьун, лъимал реэдун,
РукIана ниж нагагь паракъат ругин.
Пахруял хьулазе къисас гIадинан,
ГIадлу тIасан ккарал къоял рачIана.
Рохтода, рахъунчIун ракъвайин абе, –
РакIалда букIинчIо гьадин ккелилан!
ЧIухIдае гьабулеб Музей сабаблъун,
СабругьечIал руго гIаштIи борхулел.
Чияр амру жакъа кьочIойги босун,
Бодасурал руго «гьоболлъухъ» щолел.
Гьанже ниж, Вейнерил паркалъул гъутIби,
Гъабугъараб къисмат хIехьонищ чIелел?
РачIа гьудулзаби, шагьаралъул халкъ,
Холел нижер угьи, урхъун рагIизе…
Вейнердин багъдин ишел
(на лезгинском яз.)
Вейнердин багъ – Анжи дагъдин этегрив
ЭкIя хьанва, ам муьгьтеж я куьмекдихъ.
Къавах тарар, дувул авай уьленра,
Шехьзава къе, амач абур герекдиз.
– Семендердин мублагь чилел экъечIай
Къацу багълар – несил я чи хизандин.
Амукьаяр я чун къацу, чан алай
Багъдин, кутур алверчиди хъсан тир.
Тамам асир акъвазна чун кIвачерал,
Гила зурзун кутунва чак макъамди
Сагъ асирдин акур вири писвилер,
АтуIзва чи дувулар къал-макъалдив.
Шумуд сефер багъдин тIварни дегишна,
И шартIара чун зайифни хьайид я.
Къерех – тергна, юкьни хъсан эчIена,
Чи дережа гьа икI маса гайид я.
Чи пунари, гила аман амачир,
Эх авуна четинвилер девирдин.
Векъи йикъар алатна луз фикирнай,
Амма писвал къахлурна мад уьмуьрди.
Спортзалрин вилик жугъун эцигнач,
Хушвилелди кьабулайд я жегьилар.
Чилер гана гьар жуьредин майданриз,
Низ чидай кьван хадайди чи гуьгьуьлар.
Къайда чIурай йикъар гила атанва,
Гуя чалай кьисас вахчуз гьазур я.
Къуй тикдаказ акъвазнаваз кьурурай,
Ихьтин завал эх авун лап агъур я.
Музейдикай себеб кьуна хаинри
Хкажзава чал хци тир нажахар.
Нин ятIани буйругъ кьилиз акъудиз,
Тергзава чун, чпивни гва дамахар.
Вейнерд багъдин тарари вуч ийида?
Рази жедан икьван четин кьисметдив?
Ша куьн, дустар, ша, шегьердин эгьлияр
Чун муьгьтеж я куь виридан куьмекдихъ…
Вейнерла анхъла цIум-децI
(на даргинском яз.)
ГIянжи дубурла удиб леб
къугъал анхъ Вейнерла!
Ил разидешкIун анхъла бархили саб гъайлизи.
БилхIлализи атIунти хIячмачилси биризла.
Дисули сар галгуби бебкIа гъамли сунела:
– Семендерла ванзала наслула тухумтира.
Нуша – шиниша анхъра, ишар халадаибти.
ГIелаб калунси паркла сарра мицIирси наслу,
Гьарбизурси дуслизир базригай убатурси.
Абзур даршдуслихълизир тIашли ишар калунти,
Гьанна руржахъулира,вай замунти дакIили.
ГIяхIра-вайра чеира даршдусмазир нушани.
Гьанна кадирхъулира хIячмазирад жал-мезли.
Чуйнара парк барсбариб, илис уми дедили.
ДархахъиликIун нуша биру-балтусилизир.
Дуба-карчIа, алавла, дай бардали кадяхъили,
Нушала лебси давла ита-иша барили.
Гъабзадеш чула лерти къандахъуна нушала
Лерил гьандурцутири, гIяхI-вайра чейсутири.
Гьанбикили гIелар сар или бурхIни ламартла,
Амма , хIера, хIерли сар дазуагар чябхъинти.
ХIяри кахIебяхъира спортзалла гьалабра, –
Шалати пикрумачил кьабулбирира жагьти.
ХIябрасра мер бедили, хIязанас биштIатасра,
Урехи агу или нуша кадиибтири.
ХIера, дакIиб замунти, низам-кьяйда дулъути
Пахрула пикрумасра нушала гьанагарси.
Нуша тIашли илдани датаба деръаахъасра, –
БекIлил гьанхIебиркигу кабиркни илгъунаси.
Музейлис мер гIягIнили бикIули баргиб сабаб.
ГьанхIерцутани гьанна барда ахъбурцули саб.
УрхIла буйрухъ хьулчили ишбархIи касибтани
«ГIяхIладли» бакIили саби баргили
цIакь ва гьунар.
Нуша Вейнерла паркла – галга-кьада пахрула
Бамкьурси кьисматличи гьанна бариширусив?
Дашира, юлдашуни, авара гьеч агарти
АнцIкьиличил бубкIахъул иш паркла
цIум чедаэс…
АьтIий бур Вейнердул багъ
(на лакском яз.)
Гьанжи-арка зунттул ччаннацI хъюлчай тIий,
Вейнердул багъ жуйнма леххаву тIий бур,
ХьхьунцIуллаву мархри тавтсса чинарду,
Оькьини дуркIуну яс бивхьуну бур:
– Семендер аьрщарай гьанна гьалххасса,
Щюллисса багъирдал наслуявхха жу,
Ккупаснал гьану бивз ххаллилсса паркрал
Дюрхъусса, битавсса ххяччаявхха жу.
Аьсрулул мутталий цIакьну бавцIусса
Жул бакIрачIан утти бала бувкIунни,
Ци-цигу бувхIусса, ци-цигу ккавксса
Жу лахIан бан ччисса гужру бувккунни.
Цимилли даххана дувайсса жул цIа,
Цимилли зумарду кьукьлай, бас байсса,
Цимилли ва жул багъ муркIа буван ччай,
ЛуркIанну дуванми ялун буккайсса?
Жагьилтал ххарину къуццу тIуншиврул,
Чапарду къадурссар спортзаллал хьхьичIух,
Мюрщултрал хIаз ласун, хIайжакру бигьлан,
Жу хъатлийн лавсуссар аттракционну.
Вайнна тту дучIайсса пасат кьинирду,
Мурхьру аьщун бизлай «вирттал» гьаз шайсса!
ЖуцIухлусса буван, жул жанну дуклан,
РикIру хIадур дуллай буссар цаппара!
Музей буванну тIий, багьантту буллай,
Гьаз хьунни хIукмурдал лагъарт машварттай,
Тарихращал талай, мурхьру аьс буллай
Амру биттур буван чялишну лечлай.
Бухьхьияра, дустал, зугу паркравун,
БаянтIиссар зунгу жул къювурдал чIу,
Ххал хьунтIиссар мурхьру щавурду дирну,
Угь-къаклий бунува, шайкун яхI буллай!
Шагьар бавну ясы
(на кумыкском яз.)
Кёпню гёрген Анжи-аркъаны тюбюнде
Вейнер салгъан бу бавну гьар терегин
Бав яс эте оьлюмюню алдында,
Тилленгендей айтып кёмек герегин.
– Семендерни авлагъында орналгъан,
Мунда гелсе, адам гетме билмейген,
Шагьар бавбуз девюрлерден айланып,
Тамур атгъан, къурумайгъан,оьлмейген.
Тек нетерсен, ягь-намусун тас этип,
Яревкели ялгъан ёлда адашгъан,
Онгайы учун оьз атасын сатагъан
Бир тайпалар бизин гесме токъташгъан.
Якъ-ягъындан бичип, гесип, авдарып,
Бавубузну берекетин аздыргъан.
Бизге къуллукъ этегенни ерине,
Балта булан къысматыбыз яздыргъан.
Арив гюнлер гёзлесек де йылдан-йыл
Къутулмадыкъ бизге къопгъан балагьдан.
Гьар язбашгъа умут булан чыгъабыз,
Я адамдан кёмек ёкъ, я Аллагьдан.
Тал терекни салкъынына гирмеген
Къул Гьакимге къуллукъ этме сёз берип,
Адамлыгъы, рагьмусу ёкъ къызбайлар
Гелген бугюн, бизге балта гётерип.
Айып бугюн къалсакъ бирден къырылып
Бир гюнагьсыз – ер тербенмей, от тюшмей.
Бизге ажжал алып гелген ятлагъа
Къаршы турма гьюнерибиз етишмей.
Нече Девюр, кёк кёкюрей турса да,
Къувнатгъанбыз адамланы, къушланы…
Бавну къырып, музей къурма сюйгенлер –
Олар оьзлер – тарихни баш душманы.
Гьей къурдашлар, сиз олагъа ачувгъа
Табиатны тазалыгъын сакълагъыз!
Таза тыныш алма мунда гелеген.
Сав шагьарны халкъы! Бизин якълагъыз!
Вейнерни багъын гещий
(на цахурском яз.)
Анжи-тагъ сувани этякыл’
Вейнерни багъын ши хъоотlал!
Кок нюкьнеени чинарыссе
Гяащу, саъас дяхаl гlал’.
Ши-насылбы, Семендерее
Алядийни багъбышин
Са катхудее кlеджар гиххьы,
Гьаlшде парк джад вод йишин.
Ваlш сениле геед вод ярашыгъ гьелен.
Гьаlшде йишда ыlмыр дегье кlаар хъавъу.
Ыlмырее деш къаджы, са маIгьдын аджы,
Кокале гядаха, ул’хум гьидявъу.
Хьулени элес йишын до бадалаъы,
Гядхы заIъыIф хъаъа йишын джаргабы.
Къырагъбы гьичIидхыр, оlзяг гьидкlыр,
Къелик’ авхъа хъаъа йишын до, хъабы.
Йыгъ меен йыгъ адыйн йишын кlутюкбы.
Ооlдхийнбы гыргыни дерд аджыбышыс.
Кlаарын йыгъ йыlкьалва къол бытагъ авгьу
Гьаlшде кьурбанхьа мед фитнаабышыс.
Спортзалын акка гьассыр ачухда,
Джаванар колгайле разийба авху.
Ушахаар къувоохьар саланчахбышее,
Гыргынкъвее увгьу шас деш чике къорху.
Къайда гозет’ гьидяъан хъады вод йыгъбы,
Йишин гыргын югун джо гьувойн селес.
Югда ээхье хъеххъас къелил илёззур,
Ненчений ацlахьес маlгьдын йыгъ хъалес?
Джоджаб джо гьаагвасва, музей алявьу,
Сабыр дешданбыше аляатlу якlвбы.
Мерункъуна амур быlттике авхъу,
Гыргын бейкарабы паркеехъа абы.
Шы гьаlшде Вейнерни паркын
Гьаки гядахава, муlтlъийни вухьес,
Алле шагьареедын гыргын джамаъаlт,
Йишын укур адчу гяашен сес къайхьес.
Февраль 2017 г.
Братья Вейнеры | г. Петровскъ